Beslenme Nedir?
Beslenme, sağlık ve gelişimin temel taşıdır. İyi ve yeterli beslenmenin ya da yetersiz ve dengesiz beslenmenin bütün bir toplumu etkileme gücünü son yıllarda özellikle de Amerika Birleşik Devletleri’ndeki obezite yükselişiyle daha iyi görüyoruz.
İyi beslenme, iyi geçen gebelik süreci, sağlıklı bebek güçlü bağışıklık sistemi demektir. Kötü beslenme şartları kardiyovasküler hastalıklar, bulaşıcı hastalıklar, diyabet gibi hastalıkların çok daha yaygın görülmesine neden olur.
Kalp hastalıkları ve diyabetin her geçen yıl gençlerde ve çocuklarda daha sık görülmeye başlanmasında pestisitli yiyecekler, hayvansal yağın yüksek tüketimi, fast food kültürünün yaygınlaşması ile tetikleniyor.
Çocukların algısının açık olması sebebiyle yeterli beslenme ve sağlığın korunması ile ilgili önemli noktaları daha iyi öğrenirler. Yeterli beslenmeye sahip insanlar konsantrasyonu yüksek ve daha üretken insanlardır.
Yetersiz beslenme, her şekliyle insan sağlığı için risklidir. Bugün Dünya’nın 2 farklı ucunda iki farklı beslenme görüyoruz. Bir tarafta obezite ile mücadele edilirken Afrika’da ise açlık ve yetersiz beslenmeyle mücadele ediliyor.
Buradan da anlaşılacağı üzere dengesiz beslenmenin tetikleyeceği hastalıklar küresel sağlık krizlerine yol açacak kadar tehdit oluşturur. Orta ve düşük gelirli ülkelerde ise hem yetersiz beslenme hem de obezite yaşanmaktadır.
Diyetetik Nedir?
Diyetetik, gıda ve beslenmenin insan sağlığını nasıl etkilediğini ortaya koyan bir bilimdir. Diyetetik alanı halk sağlığını önemser ve toplum sağlığı için çalışır. Yediğimiz yiyeceklerin sağlığımıza olan etkisi yapılan çalışmalar ve araştırmalarla ortaya konuldu.
Bu araştırmalara göre yetersiz ve dengesiz yeme alışkanlıkları obezite, diyabet ve kanser hastalığı gibi birçok hastalık için risk oluşturur. Diyetetik bilimi birçok sağlık sorununun oluşmasına neden olan beslenme üzerine çalışarak hastalıkların kontrol altına alınmasına destek olur.
Diyetisyenler insan sağlığını ve dolayısıyla toplum sağlığını korumak amacıyla beslenme ve gıda bilimini kullanır.
Diyetisyen Neler Yapar?
Beslenme ve diyetetik uzmanları meslek hayatlarında genellikle şu konulara odaklanır :
- Sağlıksız kilo almak veya vermek; diyabet veya hipertansiyon gibi sağlık sorunlarını çözmek için bireysel beslenme programları üretir.
- Okullar, hastane ya da cezaevi gibi toplu beslenmenin olduğu yerlere dengeli beslenme programı geliştirmek,
- Doğru beslenme konusunda halk sağlığı adına toplumu bilinçlendirmek,
- Hazır gıdaların besin kalitesini toplum sağlığına uygun hale getirmek için gıda üreticileriyle birlikte çalışmak
Beslenme uzmanları, besinlerin insan vücudunu nasıl etkilediğini araştırırken biyoloji, biyokimya, bilimsel makaleler ve yapılan güvenilir araştırmalardan veya çalışmalardan faydalanır.
Vücut Gıdalardan Hangi Besinleri Alır?
Besinlerden proteinler, karbonhidratlar , yağlar, vitaminler , mineraller, lif ve su alırız. Bu besin yapı taşlarının bir kısmı makrobesinler bir kısmı ise mikrobesinlerdir.
Bireyler diyetlerinde doğru besin dengesine sahip değilse, sağlık problemleri yaşama riskleri de artar. Fazla beslenme ya da yetersiz beslenme halsizlik, stres, depresyonu tetikler. Makrobesinler, insanların tükettiği besinlerden daha fazla aldığı ve daha çok ihtiyaç duyduğu besinlerdir. .
Şeker basit karbonhidrattır. Vücutta hızla parçalanır ve hızlı enerji verir. Ancak kişide verdiği tokluk hissi çok kısadır. Bunun sebebi yüksek glisemik indeksten kaynaklanır.
Kan şekerini hızla yükseltir ve aynı hızla düşürdüğü için şeker oranı yüksek bir yiyecek tükettiğimiz zaman hızlı acıkırız. Bu yüzden şeker odaklı beslenme daha hızlı acıktırır. Verdiği enerji ise kısa sürelidir. Şeker tüketiminin fazlalığı tip 2 diyabet için risk oluşturur.
Lif veya diğer adıyla diyet posası, bitkisel gıdalarda bulunan sindirilmeyen ve tüketildiği zaman uzun süre tokluk hissi veren karbonhidrattır. Lifli besinler lif türüne göre vücudun belli bölgelerinde işlenir.
Vücut bazı lif türlerini parçalar ve enerji açığa çıkar; Bazı lif türleri bağırsak bakterileri tarafından metabolize edilirken sindirim sistemini rahatlatır. Lifli yiyeceklerin verdiği tokluk hissi yüksektir. Kan şekerinin ani yükselmesini ve ani düşmesini yavaşlattığı için diyabet riskini azaltabilir. Kardiyovasküler sağlık için önemlidir.
Proteinler
Proteinler, temel yapı taşı aminoasitler olan doğal bir oluşumdur. Bazı besinlerde tam protein bulunur ve vücudun ihtiyaç duyduğu temel proteni karşılar. Bazı gıdalar ise farklı protein türleri içerir. Bitkilerdeki protein ise tam protein değildir ve bitkisel beslenme tarzını benimseyen vegan diyet uygulayan kişilerin esansiyel amino asitlerin bulunduğu gıdaları daha çok tüketmesi gerekir.
Yağlar
Yağlar tamamen zararlı değildir. Vücut için oldukça gerekli değerli yağlar vardır. Bu nedenle yağsız beslenme eksik beslenme olacaktır. Faydalı yağlar hormon üretiminde rol oynar. Yağlar belirli vitaminlerin emilimini gerçekleştirir, enfeksiyonu azaltır. Omega 3- Omega 6 gibi faydalı yağlar beyin sağlığı, kalp sağlığı konusunda etkilidir.
Çok fazla ve zararlı yağ, tüketimi ise obezite, yüksek kolestrol, karaciğer yağlanması gibi hastalıklara neden olabilir.
Zeytinyağı gibi bitkisel doymamış yağlar hayvansal yağlardan daha sağlıklıdır.
Beslenme ihtiyaçları yaş, cinsiyet, kilo ve günlük aktivite durumuna göre değişir. Günlük su ihtiyacı boy ve kilo oranına göre kişiden kişiye göre değişir. Bu nedenle beslenme üzerinde uzman diyetisyenlerin çalıştığı, sadece zayıflatmaktan ibaret olmayan bir çalışma alanıdır.